دانشمندان دانشگاه UCD پاسخ می‌دهند
تا حالا دقت کرده‌اید وقتی وارد یک نانوایی می‌شویم یا بوی نان تازه در خانه می‌پیچد، حسی گرم و آشنا در دل‌مان زنده می‌شود؟ حتی در فروشگاه‌ها یا خانه‌هایی که برای فروش گذاشته می‌شوند، پخت نان ترفندی قدیمی‌ست برای جلب مشتریان. اما چرا این بو تا این حد دل‌نشین است؟
تیمی از پژوهشگران ایرلندی در دانشگاه UCD بالاخره پاسخ علمی این سوال را پیدا کرده‌اند. آن‌ها متوجه شدند که بوی نان خاطرات دوران کودکی را به شکلی ناخودآگاه فعال می‌کند؛ به‌طوری‌که با یک نفس عمیق، یک‌راست به صبح‌های مدرسه یا آشپزخانه مادربزرگ‌مان برمی‌گردیم.
پشت‌پرده‌ی بوی نان
در یک قرص نان معمولی بیش از ۵۴۰ ترکیب فرّار وجود دارد، اما فقط ۲۰ تا از آن‌ها در ایجاد بوی نان نقش دارند. این ترکیبات مجموعه‌ای از رایحه‌ها را می‌سازند که شامل نت‌هایی مانند بوی کره، شیر، مالت و حتی بوهایی عجیب‌تر مثل اسپاگتی پخته، گریپ‌فروت، پیاز پخته یا زیتون سبز هستند.
برخی از ترکیبات مهم‌تر عبارتند از:
- 2-acetyl-1-pyrroline: بویی شبیه برنج تازه یا ذرت بوداده
- Hexanal: یادآور بوی چمن تازه
- Furfural: بوی کارامل و بادام
- Diacetyl: رایحه‌ی کره و خامه
مغز و خاطرات بوها
یکی از دلایل تأثیرگذاری بوی نان، ساختار مغز ماست. بوها مستقیماً از طریق پیاز بویایی وارد بخش‌هایی از مغز می‌شوند که با احساسات و خاطرات در ارتباطند؛ یعنی هیپوکامپ و آمیگدالا. برخلاف حس‌هایی مثل بینایی یا شنوایی، رایحه‌ها میان‌بری به گذشته دارند و خیلی سریع می‌توانند ما را به خاطرات دوران کودکی برگردانند.
نتایج جالب یک نظرسنجی
در یک نظرسنجی هم‌زمان با تحقیقات علمی، از بیش از ۱۰۰۰ نفر خواسته شد نظرشان درباره بوی نان را بگویند:
- ۸۹٪ گفتند بوی نان حال‌شان را خوب می‌کند.
- ۶۳٪ گفتند این بو خاطرات خوبی را برایشان زنده می‌کند.
- پرتکرارترین کلمات تداعی‌شده «مامان»، «کودکی»، «خانه» و «پدربزرگ و مادربزرگ» بودند.
نان هنوز هم غذای اصلی است
با وجود برخی تبلیغات منفی درباره نان، به‌ویژه درباره گلوتن یا کربوهیدرات، نان هنوز جایگاه خود را دارد. نان‌هایی که با آرد کامل یا خمیر ترش تهیه می‌شوند، منبعی غنی از فیبر، آهن، کلسیم و اسید فولیک هستند و بخشی مهم از یک رژیم غذایی سالم محسوب می‌شوند.
بوی نان: ترکیب علم و احساس
رایحه‌ی نان فقط یک لذت ساده نیست؛ پلی است میان شیمی، زیست‌شناسی و روان‌شناسی. بوهایی مثل بوی نان می‌توانند مثل «لنگرهای ذهنی» عمل کنند؛ یعنی ما را به حالت‌های روانی خاصی مثل آرامش یا امنیت برگردانند. این ویژگی حتی در درمان اضطراب و PTSD هم کاربرد دارد.
سخن پایانی
بوی نان ما را یاد خانه، خانواده، دوران بی‌دغدغه‌ی کودکی و لحظات گرم می‌اندازد. این بو فراتر از یک حس خوشایند، پنجره‌ای‌ست به خاطرات، احساسات و احساس تعلق. شاید به همین دلیل است که فقط با بوی نان، حال‌مان بهتر می‌شود...
منبع: